Grab và Uber: Từ đối thủ đến “đồng minh”

Sau khi nhường thị trường cho Grab, Uber đã trở thành cổ đông lớn của ứng dụng gọi xe hàng đầu Đông Nam Á với 14% cổ phần.

Theo đó, kết quả kinh doanh tích cực của Grab đã góp phần giúp cổ phiếu công ty tăng giá và đem lại lợi nhuận cho Uber và ngược lại.

Bên cạnh Grab, Uber còn là cổ đông lớn của các nhiều đối thủ khác như Aurona, Didi.

Năm vừa qua là một năm không mấy thành công với Grab khi ghi nhận cổ phiếu công ty trồi sụt gần 55% khi công ty không đạt kết quả kinh doanh như kỳ vọng, mặc dù thua lỗ đã được thu hẹp.

Ở phía bên kia, Uber - đối thủ cũ của Grab, đã nhường thị phần tại thị trường Đông Nam Á cho Grab, cũng chứng khiến khoản lỗ 2,1 tỷ USD cho việc nắm giữ cổ phiếu Grab. Báo cáo kết quả kinh doanh của Uber sẽ hạch toán khoản lỗ này với cái tên Khoản lỗ chưa thực hiện (Unrealized Loss).

Với khoản lỗ trên 9 tỷ USD, năm 2022 cũng là năm thua lỗ lớn của Uber, trong đó đóng góp lớn từ Grab.

Trở lại năm 2021, Uber đã khoản lãi tương tự 1,6 tỷ USD từ khoản đầu tư vào Grab khi Grab lên sàn chứng khoán vào cuối năm. Khoản lỗ của Uber vào năm 2021 chỉ chưa tới 500 triệu USD.

Kết thúc phiên giao dịch cuối năm 2021, Grab ghi nhận mức giá 7,13 USD/ cổ phiếu, thấp hơn so với mức giá chào sàn cách đó hơn 1 tháng (11 USD/ cổ phiếu). Thế nhưng, “giá vốn” khoản đầu tư vào Grab của Uber được ghi nhận chỉ ở mức 5,54 USD/ cổ phiếu. Sự chênh lệch giá này đã giúp Uber có khoản lãi khổng lồ qua Grab.

Các khoản lỗ/lãi từ khoản đầu tư Grab đều là chưa thực hiện (Unrealized Gain/Loss) một khi Uber vẫn chưa thoái vốn khỏi Grab.

Kết quả kinh doanh của Uber phụ thuộc rất nhiều vào biến động giá cổ phiếu của Grab, ngay cả khi công ty này không thực mua vào hay bán ra cổ phiếu.

Từ đối thủ trở thành “đồng minh”

Uber và Grab đều là các startup được Softbank đầu tư, đã sớm trở thành đối thủ cạnh tranh khi chia nhau thị phần tại thị trường gọi xe Đông Nam Á, trong đó có cả Việt Nam.

Cách đây 5 năm, cả hai đã chính thức “đình chiến” khi Uber rời khỏi thị trường Đông Nam Á, nhường sân chơi cho ứng dụng gọi xe lớn nhất ở khu vực lúc đó là Grab. Trong khi, phía Uber được sở hữu hơn 23% cổ phần của Grab. Uber vẫn là cổ đông lớn của Grab tính đến cuối năm 2022 khi nắm giữ 13,9% cổ phần. Đó cũng là khoản đầu tư đem tới nhiều thăng trầm cho Uber.

Khi rút khỏi Đông Nam Á, Uber công bố tỷ lệ sở hữu tại Grab là 27,5%. Theo báo cáo tài chính năm 2018 của hãng, sau thỏa thuận nói trên thì công ty nắm giữ 23,2% cổ phần Grab.

Sau khi nhường thị trường cho Grab, Uber đã đi từ đối thủ chuyển thành đối tác luôn trông chờ vào sự phát triển của Grab, và điều đúng hơn đó là sự bứt phá của cổ phiếu Grab.

Trong quý III/2023, Grab vừa chính thức thông báo hòa vốn đúng như mục tiêu mà lãnh đạo công ty tuyên bố vào hồi tháng 8. Theo kết quả đó, trong 9 tháng đầu năm, cổ phiếu Grab đã tăng gần 9%. Nhờ vậy mà Uber ghi nhận khoản lãi 171 triệu USD từ Grab và chính thức lãi 493 triệu USD trước thuế.

Tính đến cuối năm 2022, Uber nắm giữ gần 14% cổ phần của Grab. Thế nhưng, trên thực tế, Uber có quyền biểu quyết chỉ là 5,9% tại Grab (bởi hơn 63% cổ phiếu ưu đãi biểu quyết của Grab thuộc về lãnh đạo công ty). Hay nói một cách khác, gần như Uber không tham gia vào những quyết định điều hành kinh doanh của Grab mà chỉ được hưởng lợi hay chịu thiệt hại từ những quyết định đó, qua biến động giá cổ phiếu của Grab.

Nếu Uber không thoái vốn khỏi Grab thì sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp như vậy sau mỗi thăng trầm của cổ phiếu Grab. Sự tác động đó là không nhỏ, thậm chí có thể lên tới hàng trăm triệu hay hàng tỷ USD với số lượng cổ phiếu nắm giữ gần 536 triệu đơn vị.

Một khi giá cổ phiếu Grab đang thấp hơn “giá vốn” 5,54 USD mà Uber đã bỏ ra thì công ty vẫn chưa thể thoái vốn khỏi Grab để chấm dứt sự phụ thuộc này.

Grab không phải đối tác duy nhất của Uber

Ngoài Grab, Uber cũng nhường thị trường, bán lại mảng kinh doanh và đổi lại bằng việc sở hữu cổ phần cho đối tác khác.

Vào năm 2016 - 2 năm trước khi rút khỏi Đông Nam Á, Uber đã rời khỏi thị trường Trung Quốc và nhường lại thị phần cho ứng dụng gọi xe Didi với một thỏa thuận tương tự. Báo cáo tài chính năm 2022 của Didi cho thấy Uber vẫn nắm giữ 11,8% cổ phần Didi, ứng với gần 144 triệu cổ phiếu tính đến cuối năm 2022.

Năm 2022, khoản đầu tư vào Didi đã khiến Uber phải gánh lỗ 1 tỷ USD. Thậm chí, trước đó Uber còn có khoản lỗ lên tới 3 tỷ USD từ khoản đầu tư này.

Lợi nhuận của Uber cũng liên tục lao dốc với khoản đầu tư vào startup Aurona, chuyên vận hành xe tự lái (xe tải và các phương tiện vận chuyển khác).

Năm 2020, Uber đã nắm giữ 26% cổ phần của Aurona sau khi bán mảng xe tự lái cho startup công nghệ này. Khoản lãi của Uber năm 2021 ghi nhận 1,6 tỷ USD, nhưng lỗ tới 3 tỷ USD vào năm 2022 vì khoản đầu tư này. Sau 3 quý đầu năm 2023, Uber ghi nhận lợi nhuận 327 triệu USD từ Aurona.

Trong những năm gần đây, lợi nhuận của Uber chịu ảnh hưởng không nhỏ từ những khoản đầu tư như vậy. Thế nhưng, việc chấm dứt ảnh hưởng hay thoái vốn trong lúc những startup công nghệ, thị trường các ứng dụng gọi xe chưa vận hành ổn định là điều không thể thực hiện trong một sớm một chiều.