Lưu ý trước bẫy thanh khoản trên thị trường chứng khoán

Bẫy thanh khoản là gì?

Bẫy thanh khoản là trường hợp mà lãi suất giảm mạnh khiến cho thị trường tài chính chuyển sang xu hướng tích trữ tiền mặt những tài sản có giá trị khác, đây đều là những tài sản sinh lời thấp nhưng khả năng thanh khoản lại cao. Do đó, thời điểm này các nhà đầu tư sẽ không đầu tư vào cổ phiếu hay trái phiếu nữa.

Bẫy thanh khoản sẽ xảy ra khi Ngân hàng Trung ương cung cấp nguồn tiền để kích thích nền kinh tế phục hồi nhưng lại thất bại vì nhu cầu cần tiền trên thị trường không có.Trong trường hợp này lãi suất danh nghĩa sẽ nhanh chóng hạ xuống mức thấp nhất bằng không và người dân sẽ có xu hướng tích trữ tài sản có giá trị lâu dài thay vì đầu tư.

Ví dụ cụ thể nhất vào những năm 1990, nền kinh tế Nhật Bản đã phải đối mặt với bẫy thanh khoản khiến một thập kỉ sau đó mất mát và thiệt hại nặng nề về kinh tế. Trong những năm 1990, Nhà nước Nhật Bản liên tục hạ mức lãi suất để cứu vớt nền kinh tế trước sự kiện bong bóng bất động sản xuất hiện nhưng bất thành. Việc cầm chừng hoạt động lãi suất khiến cho kinh tế Nhật Bản lâm vào cảnh suy thoái, phải đến tận năm 2002 khi nhà nước nới lỏng các chính sách kinh tế, mở rộng nhiều phương thức đầu tư thì nền kinh tế mới có dấu hiệu phục hồi.

Những dấu hiệu nhận biết bẫy thanh khoản

Bẫy thanh khoản xuất hiện trên thị trường sẽ ảnh hưởng cực lớn đến toàn bộ nền kinh tế cũng như các lĩnh vực khác trong cuộc sống, đặc biệt là tài chính. Vì thế, cần phải nhận biết dấu hiệu của bẫy thanh khoản để có phương pháp điều chỉnh hợp lý, một số dấu hiệu để nhận biết đang diễn ra bẫy thanh khoản như sau:

- Lãi suất danh nghĩa tiến gần đến 0: Dấu hiệu lãi suất giảm xuống gần bằng 0 trong khoảng thời gian này đã ảnh hưởng đến tâm lý của nhiều người. Vì thế, các nhà đầu tư chuyển sang nắm giữ tiền mặt, tài sản có giá trị bền vững lâu dài thay vì đầu tư vào những kênh tài chính như chứng khoán.

- Chính sách tiền tệ của ngân hàng Trung ương mất hiệu quả: Những đợt bơm tiền của Ngân hàng Trung ương đã không còn hiệu quả với mục đích phục hồi kinh tế. Dẫn đến việc nền kinh tế có dấu hiệu suy thoái khiến người dân và doanh nghiệp đều “nằm thở” không vay tiền ngân hàng để phát triển kinh doanh nữa. Đồng thời, ngân hàng cũng siết chặt các khoản vay để hạn chế nợ xấu có thể xảy ra.

- Dấu hiệu giảm phát: Mọi người bắt đầu thận trọng trong chi tiêu, tính toán kĩ lưỡng trước khi quyết định mua bán hoặc đầu tư vào làm gì khiến cho nhu cầu trên thị trường giảm xuống thấp.

Những nguyên nhân chính dẫn đến bẫy thanh khoản

Bẫy thanh khoản diễn ra đều có nguyên nhân và các yếu tố tác động chứ không đơn giản chỉ là việc ngân hàng Trung ương bơm tiền không hiệu quả. Một số nguyên nhân chính dẫn đến bẫy thanh khoản trên thị trường có thể kể đến như sau:

- Doanh nghiệp và người dân kỳ vọng vào xu hướng giảm phát: Khi người dân mong muốn vào việc các dịch vụ sản phẩm và đời sống có giá giảm đi trong tương lai còn giá trị đồng tiền tăng lên, thì họ sẽ chuyển hướng sang nắm giữ tiền mặt chứ không thích đầu tư.

- Người dân tập trung tiết kiệm tiền nhiều hơn là đầu tư: Khi các chủ thể nền kinh tế chuyển sang hướng tiết kiệm nhiều hơn chi tiêu khi nền kinh tế suy thoái. Các ngân hàng siết chặt và đưa ra quy định ngặt ngoèo về các khoản vay vì lo ngại người vay mất khả năng thanh toán… Những yếu tố này khiến cho nguồn tiền bất động không có sự luân chuyển nên dẫn đến bẫy thanh khoản.

- Ngân hàng gặp phải khủng hoảng tín dụng: Khi những ngân hàng thương mại rơi vào khủng hoảng tín dụng diện rộng thì các khoản vay sẽ phải thắt chặt. Lúc này họ sẽ phải tính toán, cân đối tài chính thay vì tăng các khoản nợ.

- Kênh trái phiếu trở nên kém hấp dẫn: Cũng giống như cổ phiếu thì trái phiếu đã không còn là nơi đặt niềm tin của các nhà đầu tư khi thị trường biến động. Do đó, sự suy thoái lại càng nhanh chóng diễn ra vì nguồn tiền đã nằm im.

Lưu ý để thoát khỏi bẫy thanh khoản

Tình huống bẫy thanh khoản xảy ra ảnh hưởng rất lớn đến tình hình tài chính, kinh tế của mỗi người, thông thường, bẫy thanh khoản sẽ xảy ra trên diện rộng và khiến cho toàn bộ nền kinh tế, tài chính và các lĩnh vực cùng bị ảnh hưởng. Do đó, các nhà đầu tư cần phải lưu ý để thoát khỏi bẫy thanh khoản với các luận điểm do những nhà kinh tế học đưa ra:

Theo luận điểm của nhà kinh tế học Paul Krugman

Paul Krugman nhà kinh tế học nổi tiếng thế giới cho rằng việc tạo ra lạm phát kì vọng là cách để thoát khỏi bẫy thanh khoản. Ông đã đưa ra những gợi ý cho việc thoát khỏi lạm phát như sau:

- Phá giá đồng nội tệ tại thị trường trong nước.

- Tăng thuế tiêu dùng đối với mọi lĩnh vực.

- Theo đuổi kỳ vọng lạm phát.

- Thúc đẩy tăng trưởng cung tiền nhanh hơn so với cầu.

Theo quan điểm của nhà kinh tế học Keynes

Keynes – một nhà kinh tế học nhận định rằng: “Chính sách tài khóa mở rộng sẽ giúp nền kinh tế thoát khỏi bẫy thanh khoản”. Hiện tượng giảm phát xảy ra chính là nguyên nhân dẫn đến lãi suất tiến đến mốc 0 và từ đó đã khiến cho cung và cầu sụt giảm nghiêm trọng, gây ra hiện tượng bẫy thanh khoản trên thị trường. Ông cũng đưa ra một số gợi ý để kích cầu kinh tế với những chính sách tài khoá mở rộng bao gồm:

- Cắt giảm thuế trên thị trường.

- Kích thích tiêu dùng tư nhân chính đáng.

- Tăng chi tiêu cho các hoạt động của chính phủ.

Bẫy thanh khoản là hiện tượng có thể xảy ra bất cứ lúc nào trên thị trường và ảnh hưởng đến mọi nền kinh tế đặc biệt là lĩnh vực chứng khoán. Vì thế nhà đầu tư cần phải hết sức lưu ý và cẩn thận trước tình hình thị trường dính bẫy thanh khoản.