Mạng nhện cho vay hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát tại SCB

Hành vi phạm tội của Trương Mỹ Lan và đồng phạm là nguyên nhân căn bản, cốt yếu dẫn đến Ngân hàng SCB đã hoàn toàn mất thanh khoản, dư nợ tín dụng rất lớn không có khả năng thu hồi, vốn chủ sở hữu âm đến 443.769 tỷ đồng.

Kết luận điều tra vụ án của Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an nêu rõ như trên.

Bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an, đề nghị truy tố về ba tội Đưa hối lộ, Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng và Tham ô tài sản.

Ngoài ra cơ quan công an còn đề nghị truy tố 87 bị can khác trong vụ án về các tội Tham ô tài sản, Nhận hối lộ, Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng và Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng.

Theo kết luận điều tra, mặc dù không trực tiếp giữ chức vụ tại Ban quản trị, Ban điều hành Ngân hàng SCB nhưng với việc nắm giữ số lượng rất lớn, chiếm gần tuyệt đối cổ phần ngân hàng SCB (trên 90%), bố trí người thân tín của mình giữ các chức vụ chủ chốt, Trương Mỹ Lan đã nắm quyền điều hành, chi phối, chỉ đạo toàn bộ hoạt động của Ngân hàng này, biến ngân hàng SCB trở thành công cụ tài chính để Lan tổ chức huy động tiền gửi, chỉ đạo các đối tượng là lãnh đạo chủ chốt tại Ngân hàng SCB và tại hệ sinh thái Tập đoàn VTP do Lan làm chủ sử dụng hàng nghìn cá nhân, pháp nhân để lập hàng nghìn bộ hồ sơ “khống” đứng tên vay vốn ngân hàng SCB để Trương Mỹ Lan sử dụng trái mục đích, chiếm đoạt tiền sử dụng cá nhân, đối phó che giấu hành vi phạm tội của mình và đồng bọn.

Vạn Thịnh Phát hoạt động theo mô hình công ty cổ phần tập đoàn, xây dựng hệ sinh thái với hơn 1.000 công ty con, công ty thành viên trong và ngoài nước, được chia thành nhiều lớp.

Tập đoàn Vạn Thịnh Phát giữ vai trò trung tâm, kiểm soát toàn bộ hoạt động của các công ty trong hệ sinh thái và thường không tham gia trực tiếp vào hoạt động kinh doanh.

Hệ sinh thái của Vạn Thịnh Phát được chia làm 4 nhóm chính, quan hệ chặt với nhau. Một là nhóm định chế tài chính tại Việt Nam gồm Ngân hàng SCB, Công ty Chứng khoán Tân Việt, Công ty Việt Vĩnh Phúc. Trong đó, SCB giữ vai trò quan trọng nhất.

Hai là nhóm công ty kinh doanh tại Việt Nam, chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực bất động sản, nhà hàng, khách sạn. Nhóm này có nhiều công ty vốn điều lệ lớn như Công ty CP Tập đoàn Sài Gòn Peninsula 18.000 tỷ đồng, Công ty CP Tập đoàn đầu tư An Đông 9.000 tỷ đồng.

Nhóm thứ ba là các công ty "ma" tại Việt Nam để lấy pháp nhân góp vốn đầu tư dự án, vay vốn ngân hàng, đáo hạn. Thứ tư là mạng lưới công ty tại nước ngoài, những nơi được mệnh danh "thiên đường thuế". Nhóm này có nhiệm vụ điều hành hoạt động đầu tư nước ngoài tại Việt Nam và quản lý tài sản của gia đình bà Lan tại nước ngoài.

Tính đến tháng 10/2022, Ngân hàng SCB có vốn điều lệ 15.231 tỷ đồng với tổng số 4.129 cổ đông, được Ngân hàng Nhà nước công nhận, trong đó Trương Mỹ Lan đã sở hữu chi phối 91,536% vốn điều lệ, do 27 pháp nhân, cá nhân đứng tên giúp, Trương Mỹ Lan trực tiếp đứng tên sở hữu 75,8888 triệu cổ phần, chiếm 4, 982% vốn điều lệ.

Với việc sở hữu, nắm quyền chi phối số cổ phần ngân hàng SCB nêu trên, Trương Mỹ Lan đã đưa người của mình hoặc tuyển chọn những người thân tín có kinh nghiệm lâu năm về lĩnh vực tài chính, ngân hàng nắm giữ vị trí chủ chốt, trả lương 200-500 triệu đồng một tháng.

Bà Lan đã chỉ đạo lãnh đạo ngân hàng phối hợp cùng cán bộ chủ chốt ở Vạn Thịnh Phát rút tiền của ngân hàng dưới hình thức giải ngân cho các hồ sơ vay được lập khống.

Từ 2012 đến 2022, SCB cho vay, giải ngân cho 1.366 khách hàng (710 cá nhân và 656 tổ chức). Trong đó liên quan đến trách nhiệm của Trương Mỹ Lan và đồng phạm vay 2.527 khoản vay tại SCB với tổng số tiền hơn 1.066.608 tỷ đồng. Cơ quan điều tra xác định, số tiền của nhóm bà Lan chiếm 93% số tiền cho vay, 7% còn lại cho khách hàng thông thường.

Đến tháng 10/2022, 875 khách hàng trong nhóm bà Lan với gần 1.300 khoản vay còn dư nợ tại SCB là 677.286 tỷ đồng (gồm dư nợ gốc và tiền lãi). Các khoản nợ này đều nằm trong nhóm không có khả năng thu hồi.

Bà Lan bị cáo buộc chỉ đạo cấp dưới là lãnh đạo ngân hàng phối hợp cùng đơn vị thẩm định giá tạo lập khách hàng vay vốn khống, nhờ người đứng tên tài sản, tạo hồ sơ khống. Dù hồ sơ thể hiện thời điểm giải ngân cùng thời điểm ký hợp đồng tín dụng nhưng hầu hết các khoản vay của bà Lan đều "lấy tiền trước, hợp thức hóa hợp đồng sau".

Nhóm Vạn Thịnh Phát đã lập hàng nghìn pháp nhân, thuê hàng nghìn cá nhân làm đại diện, đứng tên trên hồ sơ vay vốn. Việc cần nhiều người như vậy để tránh tình trạng khi kiểm tra trên ứng dụng CIC sẽ hiện ra dư nợ tín dụng lớn khiến không thể giải ngân.

Từ năm 2020, nhằm tránh sự kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP HCM, bà Lan yêu cầu lãnh đạo SCB lập một số đơn vị có chức năng cho vay trực thuộc Hội sở như Trung tâm kinh doanh khách hàng Wholesale, kênh kinh doanh trực tiếp thuộc khối doanh nghiệp và kênh kinh doanh trực tiếp thuộc khối tài chính cá nhân.

Ba trung tâm đều thuộc sự quản lý của Hội sở SCB, với nhiệm vụ chính là phục vụ giải ngân cho các khoản vay của bà Lan. Từ khi thành lập đến năm 2022, ba đơn vị trên đã giải ngân cho nhóm bà Lan 396 khoản vay với số tiền hơn 185.000 tỷ đồng.

Các khoản vay của các cá nhân, pháp nhân thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát có đặc điểm chung như số tiền cho vay rất lớn, các khoản vay từ hàng chục tỷ đồng trở lên (các khoản vay thông thường thì giá trị nhỏ hơn nhiều). Phòng Tái thẩm định (sau đổi tên thành Phòng phê duyệt tín dụng khách hàng Wholesale) thuộc Khối tái thẩm định (sau đổi tên thành Khối phê duyệt tín dụng) của Hội sở Ngân hàng SCB là phòng lập thông tin khoản vay hoặc tờ trình tái thẩm định sau đó gửi lên nhóm qua ứng dụng Zalo/Viber/Telegram để chi nhánh căn cứ lập tờ trình đề nghị cho vay, lập hợp đồng vay, hợp đồng thế chấp tài sản, giải ngân vốn vay. Khi thông tin khoản vay/tờ trình này được gửi lên nhóm thì cũng có nghĩa là khoản vay đã được đồng ý chủ trương cho vay để thực hiện ký hợp đồng vay, giải ngân. Thực tế các khoản vay như thế này thì công tác tham mưu, phê duyệt của Hội sở được thực hiện sau khi giải ngân để hợp lý hóa hồ sơ cho vay. Các khoản vay được ghi nhớ trên hệ thống phần mềm theo dõi quản lý core banking của Ngân hàng SCB với ký hiệu là “HSTT” – “Hội sở tiếp thị”

Nhằm hợp thức việc rút tiền và tránh bị truy vết theo dòng tiền để phát hiện sai phạm, bà Lan đã chỉ đạo cán bộ ở SCB chuyển tiền giải ngân vào các công ty ma. Sau đó thực hiện rút tiền mặt nhằm cắt đứt dòng tiền.

Khi cần tiền tiêu, bà Lan chỉ đạo thực hiện bằng hai cách. Một là rút tiền mặt trực tiếp tại ngân hàng. Hai là chuyển tiền vào các công ty ma sau đó chuyển lòng vòng hoặc rút tiền mặt. Khi đến hạn không trả được, bà Lan tiếp tục vẽ ra các khoản vay khống khiến số tiền chiếm đoạt được ngày càng nhiều.

Các sai phạm của bà Lan bị đánh giá là được tổ chức, chuẩn bị "hết sức công phu, tỷ mỷ, có kịch bản chi tiết", bất chấp các quy định pháp luật.