Ngành mía đường và bài toán nan giải về nguồn cung

Áp lực về chi phí

Ngành mía đường trong nước vẫn đang chịu áp lực chi phí sản xuất và giá cả nguyên vật liệu tăng cao từ khủng hoảng kinh tế, cạnh tranh vùng nguyên liệu mía với cây trồng khác và đường lậu. Thế nhưng, ngành mía đường vẫn đang được bảo hộ tốt với sự hỗ trợ kịp thời của Chính phủ.

Quyết định số 1989/QĐ-BCT mới đây của Bộ Công thương cho thấy Bộ tiếp tục áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp với một số sản phẩm đường mía được sản xuất, xuất khẩu bởi một số công ty Thái Lan, thời hạn thực hiện từ 18/8/2023 đến 15/6/2026.

Một lần nữa, các biện pháp phòng vệ thương mại, áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp gia tăng lợi thế đối với sản phẩm đường nội địa, hỗ trợ cho doanh nghiệp đảm bảo kinh doanh cũng như duy trì giá thu mua mía ổn định với người dân trồng mía ngang với các quốc gia trong khu vực, mà vẫn giữ giá đường ở mức tương đương hoặc thấp hơn. Theo đó, nông dân có thể an tâm phát triển vùng trồng nguyên liệu và tránh tình trạng mất giá sau vụ thu hoạch.

Nguồn cung chưa đáp ứng nhu cầu tiêu thụ

Tổng sản lượng đường sản xuất cả nước sau niên vụ 2022-2023 chỉ đạt 871.000 tấn.

Theo số liệu dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) ước tính được dẫn trong báo cáo ngành mía đường quý I/2023 của Công ty TNHH Chứng khoán Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (VCBS), sản lượng tiêu thụ đường Việt Nam ghi nhận ở mức 2,3-2,4 triệu tấn/ năm, trung bình gần 200.000 tấn mỗi tháng.

Theo đó, dự kiến sản lượng đường nội địa chỉ đáp ứng được 36% nhu cầu tiêu thụ trong năm nay.

Cùng với đó, năm 2023, dự báo sản lượng đường nhập khẩu chính ngạch của Việt Nam cũng chỉ ở khoảng 319.070 tấn. Theo đó, tổng lượng đường sản xuất trong nước và lượng đường dự kiến nhập khẩu chính ngạch đạt gần 1,19 triệu tấn đường, chỉ có thể đáp ứng 50% nhu cầu tiêu thụ của năm.

Vừa qua, Hội Lương thực Thực phẩm Tp.Hồ Chí Minh (FFA) đã kiến nghị Chính phủ bổ sung thêm lượng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu ít nhất 600.000 tấn đường nhằm đảm bảo cân đối cung cầu trong nước.

Chìa khóa để duy trì nội lực

Nguồn nguyên liệu mía phục vụ sản xuất của các nhà máy sản xuất đường Việt Nam trong những năm qua đã và đang giảm trầm trọng. Nguyên nhân chính là vì chịu ảnh hưởng kép từ dịch bệnh, biến đổi khí hậu, bão lũ, hạn hán, cũng như áp lực từ đường nhập lậu và cây mía phải cạnh tranh với cây khác.

Sự phục hồi của ngành đường nội địa đang được kỳ vọng khả quan sau quyết định từ Bộ Công thương về việc tiếp tục áp thuế phòng vệ thương mại đến năm 2026.

Thế nhưng, đây chỉ là giải pháp ngắn hạn. Bài toán ổn định cung cầu và triển vọng của ngành trong tương lai còn phụ thuộc vào việc bổ sung hạn ngạch nhập khẩu đường một cách phù hợp.

Thực tế cho thấy, việc nhập khẩu đường thô chỉ nhằm đảm bảo nguồn cung thiếu hụt nội địa, không gây tác động tới thị phần sản xuất nội địa. Điều này giúp đảm bảo đáp ứng đủ nhu cầu sản xuất các sản phẩm chất lượng và đa dạng, phục vụ người tiêu dùng ở giai đoạn khan hiếm nguyên liệu.

Về cơ bản, việc hỗ trợ ngành đường mía đang giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì ổn định giá và cung cấp nguyên liệu cho sản xuất thực phẩm. Ngành đường có thể phát triển bền vững và ứng phó với những ảnh hưởng khách quan từ thị trường hay không là nhờ sự phối hợp giữa Chính phủ, phát triển vùng nguyên liệu tự chủ từ Doanh nghiệp và sự cộng tác của người nông dân.