10 năm nhìn lại vụ thâu tóm lịch sử tại Vicostone: Dấu ấn doanh nhân Hồ Xuân Năng

Không phải ai cũng còn nhớ rằng Vicostone (VCS) – một thương hiệu đá ốp lát nổi tiếng với vốn điều lệ 1.600 tỷ đồng và giá trị vốn hóa thị trường hiện tại 10.700 tỷ đồng – từng là ‘đứa con’ của ông lớn Vinaconex (VCG).

Vicostone, tiền thân là nhà máy đá ốp lát cao cấp Vinaconex, được thành lập vào năm 2002. Ngay sau khi thành lập, nhà máy này đã đưa vào vận hành hai dây chuyền sản xuất đá ốp lát nhân tạo sử dụng chất kết dính xi-măng (Terastone) và một sử dụng chất hữu cơ (Bretonstone).

Vụ thâu tóm lịch sử tại Vicostone bắt nguồn từ một hợp đồng độc quyền

Năm 2005, Vicostone chuyển đổi mô hình hoạt động sang công ty cổ phần với vốn điều lệ 30 tỷ đồng, do Vinaconex nắm giữ 60%.

Đến năm 2007, công ty niêm yết cổ phiếu trên sàn HNX với vốn điều lệ 100 tỷ đồng. Thời điểm này Vinaconex vẫn giữ 51% vốn cổ phần. Năm 2013, công ty chính thức đổi tên thành Vicostone.

Năm 2014, CTCP Phượng Hoàng Xanh A&A (Phenikaa) gây chấn động thị trường khi thâu tóm 58% vốn điều lệ của Vicostone, chính thức chiếm lĩnh một doanh nghiệp sản xuất đá ốp lát có lịch sử hơn một thập kỷ.

Sự kiện này bắt đầu từ một hợp đồng độc quyền mà Phenikaa ký với Breton – nhà cung cấp công nghệ sản xuất đá nhân tạo thạch anh: Phenikaa đã đầu tư công nghệ cùng loại với Vicostone và ký hợp đồng độc quyền mua thiết bị từ Breton trong thời gian 6 năm.

Điều này đặt Vicostone vào tình thế khó khăn khi không thể mở rộng sản xuất bằng công nghệ mới, dẫn đến sự cạnh tranh khốc liệt. Vicostone tổ chức ĐHĐCĐ bất thường, trình phương án tái cấu trúc. Vấn đề hợp đồng độc quyền của đối thủ Phenikaa được phân tích kỹ hơn ở Đại hội này. Ban lãnh đạo công ty lo ngại bị mất thị phần, giảm hiệu quả hoạt động và tăng nguy cơ về cạnh tranh.

Để giảm thiểu rủi ro, đề xuất của đối thủ được đưa lên bàn nghị sự: Bán mình, trở thành công ty con của Phenikaa. Cuối cùng, Vicostone đã chấp nhận để Phenikaa thâu tóm.

Ngày 13/8/2014, Phenikaa hoàn tất việc mua lại 58% vốn của Vicostone, sau đó tăng lên 72,5% và trở thành công ty mẹ.

Bí ẩn Phenikaa và dấu ấn của sự dàn xếp

Câu chuyện thâu tóm Vicostone của Phenikaa có thể sẽ dừng lại ở đó nếu không có những động thái bất ngờ tiếp theo đó. Đầu năm 2015, Phenikaa đưa ra yêu cầu lạ: Muốn ông Hồ Xuân Năng, Chủ tịch HĐQT Vicostone, mua lại 90% cổ phần chính Phenikaa.

Yêu cầu nhanh chóng được tiến hành, ông Hồ Xuân Năng bỗng chốc nắm trong tay 2 thương hiệu đá lớn là Phenikaa và Vicostone dù không nắm giữ trực tiếp lượng lớn cổ phiếu VCS.

Khi sự việc xảy ra, toàn bộ bức tranh tai Vicostone được vẽ lại, và dấu vết của những sự dàn xếp xuất hiện.

Nói tới Phenikaa, doanh nghiệp non trẻ mới 3-4 tuổi, đã ký ngay được hợp đồng độc quyền với Breton - đối tác nhiều năm của thương hiệu Vicostone. Đây cũng là tiền đề để Phenikaa có thể thâu tóm một thương hiệu có tiếng, lâu đời trong ngành như Vicostone.

Thời điểm thâu tóm Vicostone, Phenikaa có vốn điều lệ 600 tỷ đồng, còn Vicostone có vốn điều lệ 530 tỷ đồng.

Phenikaa hiện có vốn điều lệ 3.000 tỷ đồng, với một hệ sinh thái rộng lớn, do ông Hồ Xuân Năng làm Chủ tịch HĐQT.

Liệu việc ký hợp đồng độc quyền của Phenikaa với Breton có là ngẫu nhiên? liệu việc ông Hồ Xuân Năng, sếp của công ty con, lại có thể dễ dàng thâu tóm trở lại công ty mẹ Phenikaa cũng là sự trùng lặp?

Đi tìm câu trả lời này, một mảnh ghép khác được điền vào bức tranh tổng thể: Sự ra đi của cổ đông ngoại và sự biến mất của Vinaconex.

Sự biến mất của Vinaconex, công ty mẹ ban đầu của Vicostone, được lý giải là, các lần tăng vốn, ông lớn này không tham gia. Đến năm 2013, Vinaconex bán hết những gì đang có, thoái vốn hoàn toàn.

Với nhóm cổ đông ngoại đồng hành cùng Vicostone từ những năm 2008-2009 như Red River Holding, Beira Limited, Wonderful Kitchen thì còn ly kỳ hơn. Nhóm cổ đông này chiếm 46% vốn điều lệ công ty.

Suốt nhiều năm liền từ 2012-2014, loạt các ĐHĐCĐ của Vicostone bị hoãn hoặc nhiều quyết sách bị phủ quyết do mâu thuẫn với nhóm cổ đông ngoại. Nhóm này cho rằng họ phải bỏ ra số tiền gấp 4-5 lần mệnh giá để mua cổ phần, trong khi ban lãnh đạo công ty lại được mua ưu đãi là không công bằng.

Mâu thuẫn kéo dài nhiều năm, đến 2013, cùng thời điểm khi Vinaconex thoái vốn, nhóm cổ đông ngoại này cũng rời đi. Đây là tiền đề cho việc các quyết sách sau đó của Vicostone dễ dàng thông qua, bao gồm cả việc đón Phenikaa về làm công ty mẹ.

Điểm đặc biệt nhất của giai đoạn Vinaconex và cổ đông ngoại thoái vốn này, là việc Vicostone giữ kết quả kinh doanh ảm đạm, đẩy giá cổ phiếu xuống thấp. Điều này được nhiều chuyên gia lúc đó nhận định, là cách ‘ép’ cổ đông ngoại rời đi.

Sau khi hoàn tất vụ thâu tóm, Vicostone bất ngờ đẩy mạnh hoạt động kinh doanh và đạt được những thành tựu ấn tượng. Năm 2015, Vicostone lãi hơn 405 tỷ đồng, và chỉ sau hai năm, lợi nhuận sau thuế đã vượt 1.100 tỷ đồng. Giá cổ phiếu VCS tăng mạnh, đưa khối tài sản của Hồ Xuân Năng lên tầm cao mới.

Đỉnh cao của Vicostone là vào năm 2021, với doanh thu hơn 7.000 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế đạt 1.772 tỷ đồng. Tuy nhiên, từ năm 2022 trở đi, tình hình kinh doanh của Vicostone bắt đầu có dấu hiệu suy giảm.

Câu chuyện dài về doanh nhân Hồ Xuân Năng

Game thâu tóm Vicostone đã qua 10 năm, nhưng vẫn được nhắc lại liên tục khi thị trường có các vụ thâu tóm đình đám. Đây cũng là minh chứng cho chiến lược dài hơi và ghi dấu ấn của doanh nhân Hồ Xuân Năng.

Từ một công chức của Vinaconex, ông đã nhanh chóng trở thành "ông trùm" trong ngành đá ốp lát, đưa về làm ‘của riêng’ với hai thương hiệu lớn là Phenikaa và Vicostone.

Bàn tay trắng xây nên hệ sinh thái Vicostone, đặc biệt là Phenikaa với một tập đoàn đa ngành nghề, con đường làm giàu của ông Hồ Xuân Năng vẫn còn là một câu chuyện dài chưa kể hết.

PV