Góc khuất thị trường từ vụ Louis Holdings – Chứng khoán Trí Việt thao túng chứng khoán

Đây cũng là lời cảnh tỉnh các nhà đầu tư thận trọng tỉnh táo khi bỏ vốn và chạy theo cổ phiếu rác, mua bán chứng khoán theo những lời hô hào, đội nhóm. Đặc biệt, gửi gắm tài sản của mình vào những công ty chứng khoán có đạo đức, không lợi dụng thị trường để tìm kiếm lợi nhuận, trong khi gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư nói chung.

Thao túng chứng khoán

8 bị cáo nguyên là lãnh đạo và nhân viên của Louis Holdings và Chứng khoán Trí Việt hầu toà gồm: Đỗ Thành Nhân, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Louis Holdings; Vũ Ngọc Long và Ngô Thục Vũ, cùng là nguyên Phó tổng giám đốc Louis Holdings; Trịnh Thị Thúy Linh, Giám đốc hành chính Louis Holdings; Phạm Thanh Tùng, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Chứng khoán Trí Việt; Đỗ Đức Nam, Tổng giám đốc Chứng khoán Trí Việt; Lê Thị Thu Hương, Phó tổng giám đốc Chứng khoán Trí Việt; Lê Thị Thùy Liên, nhân viên Chứng khoán Trí Việt.

Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, xuất phát từ mục đích thu lời bất chính, Đỗ Thành Nhân đã câu kết với Đỗ Đức Nam, sử dụng nguồn tiền 748 tỷ đồng vay của Công ty cổ phần Tập đoàn Quản lý tài sản Trí Việt (thông qua hình thức hợp tác đầu tư giữa Louis Holdings và Quản lý tài sản Trí Việt) để thao túng thị trường chứng khoán.

Từ tháng 1 đến tháng 10/2021, các bị cáo sử dụng 17 tài khoản chứng khoán đứng tên Nhân và nhân viên, người thân của Nhân để giao dịch và chỉ đạo cấp dưới thực hiện giao dịch khối lượng lớn hai mã cổ phiếu BII (của Công ty Bảo Thư, sau đổi tên thành Louis Land) và TGG (của Công ty Trường Giang, sau đổi tên thành Louis Capital) nhằm thâu tóm các công ty này mặc dù hai công ty đang kinh doanh thua lỗ, thị giá cổ phiếu chỉ 1.000 - 1.800 đồng và có nguy cơ bị hủy niêm yết.

Các đối tượng đã liên tục đặt lệnh, khớp lệnh mua bán khối lượng lớn BII, TGG và đẩy hai mã cổ phiếu từ vùng giá thấp lên mức cao. Đồng thời, Nhân lập group “Louis Family” có 10.000 thành viên rồi đăng bài hô hào, lôi kéo nhà đầu tư mua hai mã này.

Kết quả, vào tháng 9/2021, giá cổ phiếu BII lập đỉnh 33.800 đồng/cp; TGG lập đỉnh 74.800 đồng/cp; tăng 30-40 lần so với thị giá ban đầu. Đỗ Thành Nhân và Louis Holdings thu lời hơn 154,7 tỷ đồng. Công ty Chứng khoán Trí Việt thu hơn 1,3 tỷ đồng phí giao dịch. Công ty Quản lý tài sản Trí Việt thu được 14,1 tỷ đồng lãi vay (tỷ lệ 14%/năm). Đỗ Đức Nam hưởng 500 triệu đồng tiền “cảm ơn” của Nhân (Nhân khai chuyển cho Nam hơn 4 tỷ đồng nhưng không có tài liệu chứng minh).

Viện Kiểm sát nhận định, đây là vụ án tiêu biểu trong lĩnh vực chứng khoán, có tác động xấu đến hoạt động của thị trường chứng khoán, gây khó khăn cho hoạt động huy động vốn của thị trường này; các bị cáo đều là người có trình độ, có hiểu biết nhưng đã hám lợi bất chính nên gây ra vi phạm nghiêm trọng.

Trước toà, ban đầu các bị cáo một mực chối tội thao túng thị trường chứng khoán. Đỗ Thành Nhân nói rằng chỉ có mục đích thâu tóm hai công ty Bảo Thư và Trường Giang; việc mua bán BII, TGG liên tục số lượng lớn chỉ nhẳm đẩy giá cổ phiếu lên cao để nhà đầu tư khác bán ra rồi Nhân mua vào cho đủ tỷ lệ sở hữu trên 51% rồi thâu tóm. Đỗ Đức Nam trình bày, vì áp lực kinh doanh và muốn hỗ trợ khách hàng thâu tóm doanh nghiệp nên đã vô tình sai phạm. Tuy nhiên, qua xét xử, các đối tượng có nhận thức đầy đủ và đã thừa nhận tội danh như cáo buộc.

Kết thúc phiên xử, Đỗ Thành Nhân nhận bản án 5 năm 6 tháng tù, Đỗ Đức Nam 4 năm tù, Phạm Thanh Tùng 30 - 36 tháng tù nhưng cho hưởng án treo, thử thách 5 năm, Lê Thị Thu Hương 15 tháng tù; Lê Thị Thùy Liên và Trịnh Thị Thúy Linh cùng mức án 12 tháng 22 ngày tù (bằng thời gian tạm giam); Vũ Ngọc Long và Ngô Thục Vũ cùng mức 6 tháng tù. Các bị cáo Tùng, Liên và Linh được trả tự do sau khi kết thúc phiên toà.

Ngoài ra, cơ quan công tố yêu cầu tịch thu số tiền thu lời bất chính hơn 154,7 tỷ đồng để sung công quỹ; đồng thời cấm các bị cáo đảm nhận chức vụ liên quan đến hoạt động chứng khoán sau khi chấp hành xong hình phạt tù từ 1 - 3 năm, riêng bị cáo Tùng thời hạn này là 5 năm.

Chấn chỉnh hoạt động của tổ chức trung gian

Đây là vụ án tiêu biểu trong lĩnh vực chứng khoán, cho thấy khi các thành viên thị trường có tiền, có hiểu biết, nắm trong tay các công cụ nghiệp vụ, sa ngã đạo đức, đã gây hại cho thị trường. Tuy không có nhà đầu tư tố cáo về việc bị thiệt hại do hành vi của các bị cáo gây ra, song vụ việc đã khiến môi trường đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam bị ảnh hưởng tiêu cực, khiến một bộ phận nhà đầu tư mất niềm tin vào thị trường.

Trong vụ án, cũng cần nói đến vai trò và trách nhiệm của CTCK Trí Việt, một tổ chức trung gian trên thị trường. Đỗ Đức Nam, với cương vị tổng giám đốc CTCK biết rõ 17 tài khoản chứng khoán của nhóm Louis, biết việc mua bán liên tục hai mã cổ phiếu sẽ làm giá cổ phiếu đó phản ánh không đúng giá trị doanh nghiệp và quan hệ cung cầu nhưng vẫn thực hiện.

Khi Công tố viên chất vấn bị cáo Nhân: "Bị cáo nói là không thao túng cổ phiếu, chỉ mua gom để tăng sở hữu, nhưng dữ liệu trích xuất từ Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cho thấy, lượng mua vào và bán ra tương đương", bị cáo Nhân trả lời rằng do Nam tư vấn phải mua bán nhiều để cổ phiếu có lúc tăng lúc giảm, lúc giảm thì mua được nhiều hơn.

Đáng lưu ý là nghiệp vụ hợp tác đầu tư, cấp vốn cho Nhân thao túng giá cổ phiếu tại CTCK Trí Việt.

Nam khai, việc cho Nhân vay tiền, Nam báo cáo trực tiếp với Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Trí Việt (là Phạm Thanh Tùng) và thông qua các hình thức báo cáo của công ty để Tùng nắm bắt được. Tùng là người quyết định cho vay, sau đó giao xuống cho các bị cáo ở dưới và cho Hội đồng Quản lý rủi ro để phê duyệt.

Nam nói rằng, Hội đồng Quản lý rủi ro có Tùng, Nam, giám đốc quản lý rủi ro và một nhân viên. Khi quyết định cho khách hàng nào vay đều phải thông qua Hội đồng này biểu quyết.

"anh Tùng yêu cầu thiết lập cơ chế báo cáo các phát sinh về nợ cho vay qua email và các phần mềm chat skype của công ty hàng ngày ", bị cáo Nam nói.

Nam cũng khai, vào tháng 7, 8/2021 báo chí bắt đầu phản ánh về việc cổ phiếu BII và TGG tăng bất thường, bị cáo Tùng chỉ đạo tiếp tục cho vay nhưng chia nhỏ giao dịch, mua ít một… Tài khoản nào đang vay nhiều thì bán bớt đi để giảm tỉ lệ vay xuống…, mua thêm thì mua ở tài khoản có hạn mức thấp.

Với cương vị là chủ tịch HĐQT Công ty, được báo cáo hàng ngày, khoản vay có giá trị lên tới hàng trăm tỷ đồng song Phạm Thanh Tùng lại khai không quyết định việc vay vốn, Tùng không có trong Hội đồng quản lý rủi ro mà chỉ giám sát vòng ngoài. Tùng có được báo cáo nhưng do "bị Covid mấy năm nay" nên ít check mail, không thấy ai báo cáo có gì bất thường nên không quan sát.

Tùng cũng phủ nhận việc chỉ đạo chia nhỏ khoản vay để tiếp tục cho vay mà khẳng định đã nhiều lần chỉ đạo dừng cho nhóm Nhân vay để tránh điều tiếng.

Vai trò của các tổ chức trung gian trên thị trường bao gồm các CTCK nhằm đảm bảo tính công bằng, hiệu quả và minh bạch đã được thảo luận rất kỹ tại các hội thảo, hội nghị gần đây do UBCKNN tổ chức. Ông Kojima Kazunobu, Chuyên gia tư vấn trưởng Viện Nghiên cứu Daiwa (Nhật Bản) khuyến nghị, Việt Nam cần phải nâng cao nhận thức và năng lực tuân thủ của các công ty chứng khoán. Thông lệ của Nhật Bản và các thị trường tiên tiến khác Việt Nam nên cân nhắc áp dụng bao gồm: phát huy vai trò của các tổ chức tự quản để nâng cấp các tổ chức trung gian trên thị trường chứng khoán.

Tại Hội nghị Thành viên năm 2023 do Sở GDCK Việt Nam (VNX) tổ chức mới đây, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) Vũ Thị Chân Phương cũng đề nghị các công ty chứng khoán tăng cường hơn nữa chất lượng hoạt động và cung cấp dịch vụ trên thị trường.

Chủ tịch UBCKNN lưu ý các CTCK cần nâng cao vai trò, thực hiện nghiêm chỉnh theo quy định pháp luật trong vấn đề cung cấp các dịch vụ, sản phẩm trên thị trường; cung cấp các dịch vụ đầu tư trên cơ sở ủy thác của khách; cũng như vấn đề tách bạch tài khoản nhà đầu tư với tài khoản tổng.

Luật Chứng khoán 2019 đã quy định rõ về các tuyến giám sát trên TTCK, trong đó có vai trò rất quan trọng của CTCK – giám sát tuyến đầu.

Lẽ ra phải tích cực phối hợp với các Sở GDCK và cơ quan quản lý để phát hiện, làm rõ các dấu hiệu sai phạm, hỗ trợ TTCK phát triển lành mạnh, minh bạch hơn, hành vi của CTCK Trí Việt và dàn cựu lãnh đạo cao cấp của CTCK này, lại đi ngược với trách nhiệm và quyền lợi đó.

Minh Yến