Sao chép giao dịch (copy trade) và những điều nhà đầu tư cần biết
Copy trade (sao chép giao dịch) là khái niệm đã có từ lâu trên thế giới, nhưng phải vài năm gần đây mới bắt đầu được ứng dụng trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Copy Trade mang lại nhiều thuận tiện trong việc đầu tư, song cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Copy trade - sản phẩm kết hợp công nghệ và chứng khoán
Theo Dòng Vốn Kinh Doanh, có thể hiểu rằng, copy trade là công cụ giúp nhà đầu tư sao chép lại y nguyên giao dịch của một tài khoản định danh nào đó (của người khác) mà không cần quan tâm nhiều tới hành động, bản chất. Đây là một sản phẩm kết hợp giữa công nghệ và chứng khoán. Công cụ này tại Việt Nam mới chỉ được biết tới qua các giao dịch Forex hay tiền điện tử, trong khi còn khá mới đối với kênh cổ phiếu.
Các tài khoản định danh (tài khoản mẫu) được giới thiệu là những nhà đầu tư chuyên nghiệp (pro trader), thường là môi giới (broker) hoặc KOL (người có am hiểu lĩnh vực, có sức ảnh hưởng) trên sàn chứng khoán, có trình độ cao hay sở hữu lịch sử đầu tư với nhiều thương vụ thắng lợi lớn. Nhà đầu tư hoặc khách hàng sẽ sao chép theo cách giao dịch của pro trader. Chẳng hạn, khi tài khoản này của cổ phiếu A có giá 2x, tỷ trọng 30% danh mục thì tài khoản của nhà đầu tư mua vào A có giá 2x, tỷ trọng 30%; Khi bán ra cũng tương tự.
Nhiều bên có lợi ích nhờ Copy trade
Copy trade giúp nhà đầu tư có cùng vị thế với nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mà họ đang sao chép và thực hiện đầu tư theo quyết định đầu tư của người này. Như vậy, các nhà đầu tư không am hiểu chuyên sâu về chứng khoán cũng có thể mua bán theo người đã có nhiều kinh nghiệm.
Nhà đầu tư sẽ có lãi tương ứng với tài khoản sao chép mà không cần bỏ nhiều thời gian, công sức ra tìm hiểu, nghiên cứu doanh nghiệp, thị trường, xem xét điểm mua bán cổ phiếu… Phí tham gia sản phẩm này được niêm yết rõ ràng.
Một số công ty chứng khoán tại thị trường Việt Nam đã cung cấp copy trade, hợp thức hoá thành một sản phẩm dịch vụ chứng khoán trong vài năm trở lại đây, đơn cử như Chứng khoán Techcom (TCBS) và Chứng khoán MB (MBS).
Theo đó, Công ty chứng khoán liệt kê toàn bộ danh sách những tài khoản mẫu đã được sàng lọc về hiệu quả đầu tư, tổng tài sản, cấp độ rủi ro, số lượng người sao chép… cho nhà đầu tư lựa chọn. Một tài khoản mẫu đạt “top” có thể được hàng nghìn nhà đầu tư sao chép lệnh, không cần tới người nhập hay quản lý. Công ty chứng khoán sẽ hưởng lợi từ việc thu hút các nhà đầu tư nhiều kinh nghiệm lập tài khoản mẫu, phí sản phẩm Copy Trade, các loại phí giao dịch, phí dịch vụ margin thông thường.
Đối với các nhà đầu tư chứng khoán, họ phải nghiên cứu doanh nghiệp, thị trường, phân tích điểm mua bán phù hợp và xử lý tốt được mọi tình huống và để nhiều nhà đầu tư khác chép theo.
Thực tế, không ít các nhà đầu tư lập tài khoản mẫu trên thị trường chính là các nhân viên tư vấn, hay lãnh đạo của một chi nhánh công ty chứng khoán, hội sở. Để hoạt động đúng quy định, các tài khoản mẫu phải được định theo thông tin cá nhân của người nhà, nhưng về bản chất thì đây có thể là giao dịch của chính nhân viên môi giới khi thường xuyên được truyền thông trên trang cá nhân mạng xã hội.
Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp sẽ nhận một phần phí từ công ty chứng khoán chia, tùy hiệu quả đầu tư và thu hút lượng nhà đầu tư. Ví dụ như TCBS, pro trader (được gọi là iTrader) có thể được TCBS trả tối đa đến 85% từ phí quản lý và phí hiệu quả đầu tư mà TCBS thu của khách hàng (ở hạng Guru).
Loạt rủi ro tiềm ẩn
Bên cạnh lợi ích thì copy trade cũng có những điểm bất cập. Phần nhiều rủi ro vì nhà đầu tư thực hiện sao chép lệnh phải chịu. Trường hợp tài khoản mẫu thua lỗ sẽ kéo tài khoản của các nhà đầu tư lỗ theo. Nhưng họ và công ty chứng khoán không phải chịu bất kỳ trách nhiệm nào, họ vẫn nhận được các khoản phí từ việc giao dịch của nhà đầu tư.
Giám đốc Đầu tư của AFC Vietnam Fund - Ông Vicente Nguyen cho biết, nếu không may, nhà đầu tư sẽ lỗ theo tài khoản mẫu. Khi đó, nhà đầu tư mẫu có thể giải thích vì yếu tố khó đoán của thị trường khiến bản thân họ cũng lỗ…
Nhà quản lý quỹ này cho rằng, copy trade tiềm ẩn nhiều rủi ro, có thể khiến nhà đầu tư không chuyên “cháy” tài khoản. Một người hoàn toàn có thể quản lý cả trăm tài khoản, có thể đứng tên họ hay người thân, bạn bè, tài khoản đi mượn… Có nghĩa, nhiều tài khoản hoàn toàn không chính chủ.
Chỉ cần giữ ít tiền trên tài khoản chính danh, giả mua vào cổ phiếu bất kỳ với tỷ trọng 100%, sau đó hàng trăm tài khoản với NAV (giá trị tài sản ròng) hàng trăm tỷ đồng mua theo ngay. Tất nhiên khi khối lượng mua khủng như vậy thì giá sẽ tăng. Cuối cùng Pro Trader chỉ cần bán trên tài khoản khác thì nhà đầu tư sẽ bị thiệt hại.
Xét vấn đề đạo đức, uy tín của người cung cấp tài khoản sao chép cũng là một chủ đề gây tranh cãi. Ông Vicente cho biết, nhà đầu tư thường bị cuối vào các lý lẽ như Pro trader có cả chục năm kinh nghiệm, tạo dựng sự nghiệp tốt, giàu có nên không cần đi làm hại tài khoản nhỏ làm gì. Vị chuyên gia đồng thuận việc không phải ai cũng xấu, tuy nhiên nếu nhà đầu tư tạo điều kiện cho họ thì họ cũng khó mà “giữ mình”.
Nhìn chung, copy Trade vẫn là sản phẩm tiến bộ, đáng tham khảo. Nhưng nhà đầu tư cần hiểu rõ yếu tố rủi ro, khả năng thiệt hại nếu tham gia. Trách nhiệm quản trị rủi ro trong copy Trade khác hoàn toàn nếu so với nghiệp vụ ủy thác đầu tư tại công ty chứng khoán hay quỹ đầu tư chuyên nghiệp. Nhà đầu tư sẽ là người chịu trách nhiệm về tài sản của mình, vì vậy, việc quá lệ thuộc vào người khác phải cân nhắc cẩn thận.