Thủ đoạn “rút ruột” SCB chiếm đoạt 1.066.000 tỷ đồng của bà Trương Mỹ Lan

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa đề nghị truy tố bà Trương Mỹ Lan về 3 tội danh: Đưa hối lộ, Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng và Tham ô tài sản.

Trong tổng cộng 85 bị can còn lại, có 41 lãnh đạo và cán bộ ngân hàng SCB, 1 cựu cán bộ Kiểm toán Nhà nước, 3 cựu cán bộ Thanh tra chính phủ, 15 cựu cán bộ Ngân hàng Nhà nước. Tất cả đều bị truy tố về các tội Tham ô tài sản, Nhận hối lộ, Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng và Vi phạm quy định về hoạt động của ngân hàng.

Kết luận điều tra cho thấy, Vạn Thịnh Phát hoạt động như một công ty cổ phần tập đoàn, xây dựng hệ sinh thái với hơn 1.000 công ty con, công ty thành viên trong nước và quốc tế với nhiều lớp khác nhau.

Tập đoàn này có vai trò kiểm soát tất cả hoạt động của các công ty trong hệ sinh thái và thường không tham gia hoạt động kinh doanh trực tiếp.

Hệ sinh thái của tập đoàn Vạn Thịnh Phát được phân làm 4 nhóm chính có mối liên kết chặt chẽ với nhau.

Nhóm đầu tiên là nhóm định chế tài chính tại Việt Nam gồm Công ty chứng khoán Tân Việt, Ngân hàng SCB, Công ty Việt Vĩnh Phúc. Trong đó, vai trò quan trọng nhất thuộc về ngân hàng SCB.

Nhóm thứ 2 là nhóm công ty kinh doanh tại Việt Nam, đa phần hoạt động trong lĩnh vực nhà hàng, khách sạn, bất động sản. Trong nhóm này, có nhiều công ty vốn điều lệ lớn như Công ty CP Tập đoàn đầu tư An Đông 9.000 tỷ và Công ty CP Tập đoàn Sài Gòn Peninsula 18.000 tỷ đồng.

Nhóm thứ ba là các công ty “ma” tại Việt Nam để lấy pháp nhân góp vốn đầu tư, vay vốn ngân hàng, đáo hạn. Và cuối cùng là mạng lưới doanh nghiệp tại nước ngoài, những nơi được gọi là “thiên đường thuế”. Nhiệm vụ của nhóm này là điều hành hoạt động đầu tư nước ngoài tại Việt Nam và quản lý tài sản của gia đình bà Lan tại nước ngoài.

Tự mở ngân hàng phục vụ mục đích cá nhân

Bà Lan đã thâu tóm 3 ngân hàng tư nhân với chủ trương lợi dụng hoạt động của ngân hàng để huy động vốn phục vụ cho mục đích kinh doanh cá nhân.

Kể từ tháng 12 năm 2011, bà Lan đã nhờ người đứng tên để sở hữu lượng lớn cổ phần của 3 ngân hàng TMCP: Việt Nam Tín Nghĩa, Đệ Nhất và Sài Gòn. Bà Lan đã hợp nhất 3 nhà băng này với tên gọi là Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB).

Bà Lan sử dụng SCB như một công cụ tài chính để cấp vốn cho hệ sinh thái của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát. Tính đến năm 2022, vốn điều lệ của ngân hàng SCB là hơn 15.000 tỷ đồng. Bà Lan không trực tiếp nắm quyền điều hành nhưng sở hữu 91,5% cổ phần.

Kết luận điều tra cho thấy bà Lan đã tuyển chọn những người tân tín có kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực tài chính ngân hàng nắm giữ vị trí chủ chốt để chi phối hoạt động ngân hàng một cách thuận tiện. Những người này đều nhận lượng từ 200-500 triệu đồng/tháng.

Bà Lan bị cáo buộc dùng Ngân hàng SCB như một “công cụ tài chính” để huy động tiền gửi của các tổ chức và người dân. Thực chất SCB được phép nhận tiền gửi của doanh nghiệp và người dân để thực hiện hoạt động cấp tín dụng cho khách hàng vay vốn. Tuy nhiên, bà Lan đã lợi dụng quyền hạn chỉ đạo hợp thức hồ sơ rút tiền, nhằm phục vụ cho mục đích chi tiêu cá nhân.

Qua sự việc này, bà Lan bị cho là vi phạm khi pháp luật hiện hành cấm cá nhân, tổ chức được can thiệp trái luật vào hoạt động của ngân hàng. Ngoài ra, một cổ đông là cá nhân không được sở hữu quá 5% vốn điều lệ của một ngân hàng, tổ chức tín dụng.

Sau khi thành công thâu tóm, bà Lan đã chỉ đạo lãnh đạo ngân hàng liên kết với cán bộ cốt lõi của Vạn Thịnh Phát để rút tiền của ngân hàng qua hình thức giải ngân cho các hồ sơ vay được lập khống. Bà Lan đã nhiều lần chỉ đạo rút tiền trước và hoàn thiện hồ sơ sau. Mỗi khoản tiền rút có các phương án và cách thức khác nhau.

Ngân hàng SCB lập riêng đơn vị cho vay phục vụ bà Lan

SCB đã cho vay, giải ngân đối với 1.366 khách hàng (710 cá nhân và 656 tổ chức) từ năm 2012 đến 2022. Trong đó, nhóm của bà Lan có hơn 2.500 khoản vay tại đây với tổng số tiền là hơn 1.066.000 tỷ đồng. Theo xác định của C03, nhóm bà Lan đã chiếm 93% tiền cho vay, còn 7% còn lại dành cho khách hàng thông thường.

Tính đến năm 2022, 875 khách hàng của nhóm bà Lan với gần 1.300 khoản vay còn dư nợ tại ngân hàng SCB hơn 677.000 tỷ đồng, trong đó 193.000 tỷ tiền lãi và 483.000 tỷ đồng dư nợ gốc. Những khoản nợ này đều thuộc nhóm không có khả năng thu hồi.

Theo ước tính, số tiền 1.066.000 tỷ đồng SCB giải ngân cho nhóm của bà Lan chiếm khoảng 22,6% so với quy mô GDP Việt Nam tính đến hết quý III/2023 (4,7 triệu tỷ đồng).

Ngoài ra, con số bị cáo buộc 1.066.000 tỷ đồng (43,96 tỷ USD) bằng khoảng 10,7% nếu so với GDP Việt Nam năm 2022 (409 tỷ USD). Khoản tiền này cũng gấp nhiều lần so với tổng tài sản của một ngân hàng có quy mô tầm trung và gần bằng những “ông lớn” ngân hàng tại Việt Nam.

Tổng tài sản của BIDV hiện nay là hơn 2,1 triệu tỷ đồng, của VPBank, Vietcombank và Agribank lần lượt là 780.000 tỷ, hơn 1,73 triệu tỷ và 1,9 triệu tỷ đồng.

Bà Lan bị cáo buộc về hành vi chỉ đạo cấp dưới là lãnh đạo ngân hàng cùng đơn vị thẩm định giá tạo vay vốn khống, nhờ người đứng tên tài sản và tạo hồ sơ khống. Hồ sơ này cho thấy thời điểm giải ngân và thời điểm ký hợp đồng tín dụng. Tuy nhiên, đa số các khoản vay của bà Lan đều là theo hình thức lấy tiền trước, hợp thức hoá hợp đồng sau.

Cơ quan điều tra cho biết nhóm Vạn Thịnh Phát đã lập hàng nghìn pháp nhân, thuê hàng nghìn cá nhân để làm đại diện và đứng trên cho hồ sơ vay vốn theo thủ đoạn trên. Cần nhiều người như vậy để tránh hiện ra dư nợ tín dụng lớn không thể giải ngân khi kiểm tra trên ứng dụng CIC.

Kể từ năm 2020, bà Lan yêu cầu lãnh đạo SCB lập một số đơn vị có chức năng cho vay trực thuộc Hội sở để né tránh sự kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP HCM. Từ đó, Trung tâm kinh doanh khách hàng Wholesale, kênh kinh doanh trực tiếp thuộc khối tài chính cá nhân và và khối doanh nghiệp đã được thành lập.

Cả 3 trung tâm đều do Hội sở SCB quản lý, có nhiêm vụ chính là giải ngân cho các khoản vay của bà Lan. Từ khi thành lập tới năm 2022, 3 kênh này đã giải ngân 396 khoản vay cho bà Lan và hiện dư nợ còn 185.000 tỷ đồng.

Bà Lan đã chỉ đạo cho cán bộ tại SCB chuyển tiền giải ngân vào các công ty “ma” để hợp thức việc rút tiền và tránh được sự truy vết dòng tiền. Sau đó, đã rút tiền mặt để cắt đứt dòng tiền.

Khi cần tiền, bà Lan chỉ đạo 2 cách. Một là rút tiền trực tiếp ở ngân hàng, hai là chuyển tiền vào công ty ma rồi rút tiền hoặc chuyển lòng vòng. Nếu đến hạn không trả được, bà Lan vẽ ra những khoản vay khống, do đó số tiền chiếm đoạt ngày càng lớn.

Theo cơ quan điều tra, bà Lan đã chỉ đạo lập khống 916 hồ sơ vay vốn của SCB 545.000 tỷ đồng và chiếm đoạt 304.000 tỷ trong thời gian từ tháng 2/2018 đến tháng 10/2022. Bên cạnh đó, bà Lan còn bị cáo buộc gây tổn thất tiền lãi phát sinh khoảng gần 130.000 tỷ đồng.

Số tiền 304.096 tỷ đồng (12,53 tỷ USD) mà bà Trương Mỹ Lan bị cáo buộc chiếm đoạt tương đương 6% nếu so sánh với quy mô GDP Việt Nam tính đến hết quý III/2023 (4,7 triệu tỷ đồng).

Con số này bằng 2,4% tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế (12,75 triệu tỷ đồng) tính đến cuối quý III, và cũng bằng 11% tổng dư nợ cho bất động sản.

Theo kết luận của C03, bà Lan không giữ chức vụ tại SCB nhưng là người chi phối, chỉ đạo, tất cả các hoạt động của ngân hàng. Bà Lan đã có hàng loạt hành vi phạm tội với vai trò là người chủ mưu cầm đầu.

Theo đánh giá, các sai phạm của bà Lan là có tổ chức, được chuẩn bị vô cùng tỉ mỉ, công phu và chi tiết.