Tình trạng sở hữu chéo, cho vay các doanh nghiệp “nội bộ”, “sân sau” còn phức tạp

Báo cáo thẩm tra đánh giá bổ sung kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện những tháng đầu năm 2023, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, chậm xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém, các dự án, công trình chậm tiến độ, đầu tư kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài, vướng mắc, bất cập trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bất động sản… Nhiều vụ việc xảy ra đã gây ảnh hưởng lớn đến niềm tin của người dân đối với hệ thống tài chính, ngân hàng, trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bảo hiểm.

Theo Ủy ban Kinh tế, tình hình kinh tế nói chung và tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp niêm yết nói riêng vẫn còn nhiều khó khăn, thị trường vẫn còn tiềm ẩn rủi ro, do đó tâm lý nhà đầu tư vẫn rất thận trọng. Huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp gặp khó khăn. Trong Quý I/2023, tổng giá trị huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp lần lượt đạt 1,7 nghìn tỷ đồng và 28,96 nghìn tỷ đồng, giảm 92% và 87,9% so với cùng kỳ năm 2022.

Thị trường, doanh nghiệp bất động sản tiếp tục đối mặt với rất nhiều khó khăn về thanh khoản, dòng tiền, nhiều doanh nghiệp chậm thanh toán gốc, lãi trái phiếu , nhất trong bối cảnh áp lực đáo hạn và trả nợ trái phiếu doanh nghiệp năm 2023 lớn (khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2023 là gần 290 nghìn tỷ đồng, trong đó Quý III lớn nhất với khoảng hơn 104 nghìn tỷ đồng trái phiếu đáo hạn) , tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với thị trường trong thời gian tới. Một số vụ việc lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của lãnh đạo một số doanh nghiệp lớn gây bức xúc dư luận, giảm niềm tin của nhà đầu tư.

Việc triển khai Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 - 2025 và phương án xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém, các dự án, công trình chậm tiến độ, đầu tư kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài còn rất chậm. Việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém chậm cũng có tác động tiêu cực đến thị trường tiền tệ, ảnh hưởng đến việc tiết giảm chi phí, hạ lãi suất của các tổ chức tín dụng.

Nợ xấu có xu hướng tăng, trong khi tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng so với nợ xấu giảm có thể gây ảnh hưởng đến an toàn hệ thống tài chính , đề nghị Chính phủ báo cáo bổ sung về cơ cấu nợ liên quan đến bất động sản (bao gồm cả doanh nghiệp bất động sản, vay mua nhà, kinh doanh bất động sản...).

Năng lực, hiệu quả quản lý đối với các tổ chức tín dụng còn có phần hạn chế; tình trạng “sở hữu chéo”, tài sản bảo đảm được định giá không đúng giá trị, cho vay các doanh nghiệp “nội bộ”, “sân sau” còn phức tạp. Trong bối cảnh doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn nhưng ngân hàng thương mại lãi cao, trong đó thu nhập thuần từ hoạt động tín dụng tiếp tục tăng so với năm 2021.

Theo Ủy ban Kinh tế, với tình hình khó khăn như hiện nay, nếu không được cải thiện thì dự báo số nợ xấu của các ngân hàng sẽ tăng nhanh trong thời gian tới và sẽ bào mòn đáng kể năng lực tài chính của các ngân hàng thương mại. Theo báo cáo của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, tỷ lệ nợ xấu bình quân toàn hệ thống đến cuối tháng 03/2023 là 2,88% tăng so với mức 2,05% cuối năm 2022. Một số ngân hàng thương mại có tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) thấp, sát ngưỡng quy định, sẽ chịu áp lực tăng vốn trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, công tác bảo vệ người tiêu dùng tài chính còn nhiều vấn đề rất đáng quan tâm. Một số vụ việc xảy ra thời gian qua đã gây ảnh hưởng lớn đến niềm tin của người dân đối với hệ thống tài chính, ngân hàng như: nhân viên ngân hàng lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, tiền gửi của khách hàng với số tiền rất lớn; tư vấn đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, môi giới, tư vấn phát hành, hỗ trợ, cam kết mua lại trái phiếu và định hướng người gửi tiền chuyển sang mua trái phiếu doanh nghiệp hoặc gửi tiết kiệm bị chuyển thành tham gia bảo hiểm nhân thọ; hay nhiều người dân lên tiếng việc bị các công ty bảo hiểm, nhân viên công ty bảo hiểm che giấu thông tin, lợi dụng vị thế trong giao dịch dân sự để ký các hợp đồng bảo hiểm dài hàng trăm trang với nhiều nội dung bất lợi cho khách hàng, bán chéo sản phẩm bảo hiểm khi xét duyệt hồ sơ vay vốn…

Trong thời gian tới, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ theo dõi sát diễn biến tình hình kinh tế trong nước và trên thế giới để có giải pháp chính sách kịp thời. Chú trọng củng cố, tăng cường nền tảng kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, nâng cao năng lực nội tại và tính tự chủ của nền kinh tế trên cơ sở lành mạnh hoá, giữ vững sự phát triển ổn định, an toàn của hệ thống các tổ chức tín dụng, thị trường tiền tệ, thị trường bất động sản, thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp. Điều hành chính sách tài khóa có trọng tâm, trọng điểm, chia sẻ vai trò hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế với chính sách tiền tệ.

Điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa, chính sách vĩ mô khác với liều lượng hợp lý để thúc đẩy tăng trưởng nhưng cần tính toán đến áp lực lạm phát đang gia tăng. Cần chủ động xem xét tiếp tục hạ lãi suất điều hành nhằm hỗ trợ tăng trưởng.

hực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, đồng thời tăng cường quản lý, giám sát các thị trường tiền tệ, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản; kiểm soát chặt chẽ việc cấp tín dụng sử dụng vốn, nhất là các doanh nghiệp, tập đoàn, dự án sân sau; bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư theo quy định của pháp luật. Đẩy nhanh việc xây dựng tiêu chí và phương pháp xác định hạn mức tăng trưởng tín dụng đối với các tổ chức tín dụng theo tinh thần Nghị quyết số 62/2022/QH15 của Quốc hội.

Xử lý những bất cập trong việc tư vấn đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, môi giới, tư vấn phát hành, hỗ trợ, cam kết mua lại trái phiếu và định hướng người đến gửi tiền chuyển sang mua trái phiếu doanh nghiệp, bán chéo bảo hiểm khi xét duyệt hồ sơ vay vốn nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện cho hoạt động kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp, người dân được thuận lợi, thông suốt.

Châu Giang